Kim haklı - kimin hakkı?

“Fathom”... “Doğruluğu belgeli” bilgi ağı ve bir uzaktan-öğrenme merkezi. Dünyanın önde gelen üniversiteleri, araştırma kurumları, kütüphaneleri ve müzelerinden oluşan bir konsorsiyum tarafından kurulmuş. Sanat, teknoloji, mühendislik, iş dünyası, ekonomi, hukuk ve politika, bilim ve doğa, dünya olayları, tarih ve toplum gibi bölümlerde şunları buluyorsunuz:

· Üye kuruluşların öğretim üyeleri, araştırmacıları (ki, birisi Türkiye’ye yabancı olmayan bir isim; Deniz Kandiyoti) ve küratörleri tarafından sunulan konferanslar, söyleşiler, makaleler, gösteri ve sergiler,
· Araştırma konuları ve tüm disiplinleri kapsayan kaynak içeriği,
· “İz sürme”. Aranan bilgi kaynaklarını konusuna göre tematik olarak birbiriyle ilintilendirerek çeşitlendiren, bir görsel sunum, bilgi tasarımı yöntemi.
· “Online” kurslar,
· Kitaplar ve diğer eğitim ürünleri.
Fathom’a üye olmak ücretsiz. Kaynaklardan yararlanmak paralı. Zaten site tasarımında Amazon’un da parmağı var; seçtiğiniz ürünü, “sepetinize” atıp, tıkır tıkır parasını ödüyorsunuz. Özellikle güncel içerik ve kredili kurslar paralı. Bununla birlikte Fathom’da ücretsiz seminerler, kısa süreli kurslar ve ucuz eğitim malzemeleri bulmak mümkün. Örneğin, kolayca kopyalanan müzik ve görüntü ürünleri üzerindeki hakların, internet kullanıcısını engellemeden korunmasına ilişkin “Fikri Mülkiyet: Kim haklı veya kimin hakkı?” başlıklı, ama 2000 yılında yapılmış panelin kayıtları bedava. . Fathom, internet vatandaşlarının bilgiye erişim hakkının bedelini böyle dengeliyor. Bir tür “seri sonu” yaklaşımı...

Şimdi de bizden bir örnek, bir bilgi-belge merkezi öntipi: Marmara Üniversitesi öğretim üyesi H. Avni Öztopçu’nun hazırladığı “Ders BELGELİĞİ” . Kendi resim sergileriyle başlattığı çalışmayı, öğrencileri de yararlansın diye, “sanat - felsefe - eğitim - toplum – belgelik” başlıkları altında bir ağa dönüştüren Öztopçu’dan başka bu girişimin arkasında kimse yok. Fikri mülkiyet hakkının bedeli mi? Lafı mı olur canım? O öğrencinin doğal hakkı. Ha, bir yükümlülük var; “Ağaç dikmek”. Özellikle mezun olup giden öğrenciler, gittikleri yerlere birer ağaç dikmekle yükümlü . Dikilen ağaçlar, sitenin "Belgelik Ağaçları" bölümünden izleniyor.


İşte bilgi çağının “hakim çelişkisi”ne ilişkin bazı sorular: Yeni üretim araçlarının asıl “malik”leri kim? Bilgiye ulaşmak artık bir “insan hakkı” ise kimler haklı? Ya bilgiyi üretenin hakkı?


Yayın: 7 Şubat, 2002, Perşembe, Milliyet Kültür Sanat Eki

---